عموم افراد فکر می‌کنند برنج و کاشت آن، تنها مربوط به مناطق شمالی ایران است، در حالی که این تصور کاملا اشتباه بوده و در مناطق دیگری از کشور نیز، برنج پرورش داده می‌شود. این مناطق عمدتا شامل ماطق جنوبی کشور می‌شود. برنج‌هایی که در جنوب کشور کاشته می‌شود، انواع مختلفی مانند برنج عنبربو دارد که یکی از ارقام مرغوب و باکیفیت برنج ایرانی است. با توجه به تصور نادرستی که در ابتدای مطلب گفتیم، تصمیم داریم کمی درباره تفاوت‌های برنج شمال و جنوب صحبت کنیم.
برنج شمال
بیشترین کشت برنج در کشور، مربوط به دو استان گیلان و مازندران است؛ به نحوی که نزدیک به هشتاد درصد تولید برنج کشور در این استان‌ها صورت می‌گیرد. علاوه بر این دو استان، کشاورزان در استان‌هایی نظیر گلستان، اصفهان و خوزستان نیز اقدام به کشت و برداشت برنج می‌کنند. از آنجایی که تولید برنج در این استان‌ها با میزان بارندگی سالانه ارتباط مستقیم دارد، نمی‌توان آنها را در کنار گیلان و مازندارن، زیستگاه دائمی برنج ایرانی حساب آورد.
برنج جنوب
خوزستان در سال ۹۸ با ۲۰۶ هزار هکتار اراضی زیر کشت برنج، ۹۷۰ هزار تن از برنج مورد نیاز کشور را تولید کرده که بیشترین رقم آن برنج عنبربو بوده است. برنج عنبربو عمدتا در شهرهای اهواز، باغملک، شوشتر، دزفول، خرمشهر، رامهرمز و شادگان از استان خوزستان کشت می‌شود، اما معمولا شهر شوشتر را با بهترین نوع برنج عنبر بو آن می‌شناسند.
عمر این برنج بیش از ده سال است و از سال ۸۹ کشت آن آغاز شده و علاوه بر استان خوزستان، در شالیزارهای استان ایلام، اصفهان، فارس، لرستان و خراسان رضوی نیز کشت می‌شود. برنج عنبربو طرفداران بسیاری در تهران و شهرهای شمالی داشته و به کشور عراق نیز صادر می‌شود.
اقسام برنج عنبربو
-
برنج عنبربو سیروان
این برنج در مناطق مختلف شهرستان سیروان استان ایلام کشت می‌شود و از کیفیت و مرغوبیت بسیار خوبی برخوردار است.
-
برنج عنبربو امامی
برنج امامی از انواع برنج عنبربو ممتاز شوشتر است که کارخانه آن در سال ۱۳۷۰ توسط بیژن امامی تاسیس شد و به همین نام معروف گردید. گلالک نام دیگر این برنج است. این برنج یکی از باکیفیت‌ترین ارقام برنج عنبربو است که کمترین میزان دانه‌های شکسته را دارد.
فرق برنج شمال با برنج جنوب
برنج گیاهی یک ساله، علفی و ساقه آن همانند گندم، بند بند، توخالی و دارای ۸ تا ۱۲ گره و در طول ساقه می‌باشد. تولید برنج در ایران به دو شیوه کشت نشائی و کشت مستقیم صورت می‌پذیرد.
روش اول در کلیه استان‌هایی که در آن سال آبی مجاز به کشت برنج هستند، انجام می‌شود. اما روش دوم تنها در استان‌های جنوبی ایران مخصوصا خوزستان رواج دارد. شیوه انجام کار بدین نحو است که پس از دوره اولیه رشد گیاه، هنگامی که اندازه نشاء به ۲۵ سانتی‌متر رسید، آن را به زمین اصلی منتقل کرده و گیاه ادامه رشد خود را در مکان جدید انجام می‌دهد. بنابراین می‌توان گفت یکی از تفاوت‌های بارز برنج شمال با برنج جنوب در نحوه کاشت آن می‌باشد.
یکی دیگر از تفاوت‌های برنج شمال و جنوب در قیمت آنها می‌باشد که می‌توان گفت برنج‌های کاشته شده در شمال با قیمت های بالاتری در بازار به فروش می‌رسند. همچنین برنج های شمال دارای تنوع بیشتری می‌باشند و با توجه به نوع کشت و محل کشت به انواع مختلفی تقسیم می‌شود؛ اما برنج‌های کاشته شده در جنوب دارای تنوع زیادی نیستند و محدود می‌باشند.
خوب است بدانید که یکی‌دیگر از تفاوت‌های این دو نوع برنج، استفاده بیشتر مردم از برنج شمال می‌باشد و از برنج جنوب کمتر استفاده می‌کنند؛ این در حالی می‌باشد که برنج عنبر بو کاشته شده در جنوب نیز از کیفیت بالایی برخوردار می‌باشد، اما به دلیل بیشتربودن برنج شمال در بازار و قدمت آن، مردم ترجیح می‌دهند تا از این نوع برنج استفاده کنند.
به عنوان تفاوت آخر می‌توانیم به میزان مصرف آب این دو نوع برنج در هنگام کاشت اشاره کنیم که برنج جنوب نسبت به برنج شمال به آب کمتری نیاز دارد. همچنین برنج جنوب از نظر فیزیکی چاق و قد کوتاه بوده و پس از پخت، همانند سایر برنج‌های شمال قد نمی‌کشد. برنج جنوب برخلاف برنج شمال که معمولا طبع آنها سرد می‌باشد، طبع گرمی دارد.
خصوصیات برنج جنوب
- از نظر فیزیکی چاق و قدکوتاه است و بعد از پخت مثل سایر برنج‌های ایرانی قد نمی‌کشد
- عطری و بوی زیاد، طعم خوب و مورد پسندی دارد
- به صورت نیم‌دانه و تمام‌دانه وجود دارد، اما معمولا به دلیل قد نکشیدن در زمان پختن، انتخاب مناسبی برای مهمانی‌ها و مجالس رسمی نمی‌باشد
- روش پخت آن با سایر برنج های ایرانی فرق دارد
روش مناسب پخت برنج عنبربو
روش پخت برنج عنبربو به این ترتیب است:
- پیش از پخت، آن را به مدت یک ساعت در آب به همراه مقداری نمک بخیسانید.
- به اندازه یک بند انگشت بالاتر از سطح برنج روی آن آب بریزید و در یک قابلمه با مقداری روغن روی اجاق قرار دهید.
- شعله گاز در ابتدا باید زیاد باشد، اما پس از جوش‌آمدن برنج و خشک‌شدن آب، شعله را کم کنید.
- این برنج زمان پخت کمتری نسبت به سایر برنج‌های ایرانی دارد.
بحث تراریخته بودن برنج عنبر بو
باید بدانید که برنج عنبربو از برنج‌های محلی خوزستان و ایلام بوده که با برنج شمال رقابت می‌کند. در جنوب ماهی به نام عنبر وجود دارد که در شکم آن ماده خاکستری رنگ و معطری تولید می‌شود. به همین دلیل اهالی جنوب نام این برنج را به خاطر بوی مطبوع‌اش، عنبربو گذاشته‌اند. واژه عنبر در لغت‌نامه به معنای ماده خوشبو می‌باشد.
جدا از این حرف‌ها برنج عنبربو عطر و طعم بسیار مطبوعی دارد. اما اگر به صورت آبکش سرو شود عطر و بوی خود را از دست می‌دهد. همچنین برنج عنبربو دارای طبعی گرم است. برنجی باکیفیت، ارگانیک و بدون هر گونه سم و کود شیمیایی که از عطر و طعم فوق‌العاده‌ای برخوردار می‌باشد.
خصوصیات برنج عنبربو
- بسیار سبک بوده و هضم آن آسان است و به چربی شکمی تبدیل نمی‌شود
- موجب کاهش تری‌گلیسرید و فشار خون می‌شود
- برای افراد دارای سوء تغذیه شدید مناسب است
- به دلیل طبع گرم آن برای افراد سرد مزاج بسیار مناسب بوده و بیماری‌های جسمی و روحی را به حداقل می‌رساند
- تحریکات معده و روده را کم می‌کند
- دارای میزان فراوانی از ویتامین‌های گروه B و E، فیبر و مواد مغذی و معدنی است
- در هر کشت محصول فراوان می‌دهد و به شرایط محیطی گوناگون مقاوم است
- غالبا به صورت ارگانیک تولید می‌شود و در مراحل کشت آن از کودها و سموم شیمیایی استفاده نمی‌شود
- قیمت آن نسبت به سایر برنج‌های ایرانی کمتر است